Droga dawcy – krok po kroku

Oddawanie krwi. Informacje wstępne.

Zanim udasz się do centrum krwiodawstwa musisz pamiętać o kilku ważnych rzeczach. Sprawdź czy możesz zostać dawcą, zapoznaj się z wytycznymi, które mówią, kto może a kto nie może oddawać krwi: przeciwwskazania do oddawania oraz przykładowe ankiety dla kandydatów na dawców

Jeśli podjąłeś już decyzje, musisz zaplanować ten dzień:

• sprawdź, w jakie dni i w jakich godzinach jest czynny punkt/stacja, w którym chcesz oddać krew Adresy Regionalnych Centrów Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, oddziałów terenowych oraz stałych punktów poboru krwi Możesz również oddać krew w czasie akcji wyjazdowych mobilnych punktów poboru krwi tzw. Krwiobusów;
• wybierz dzień, przed którym będziesz mógł wypocząć – wyspać się;
• koniecznie zjedz lekki posiłek przed oddaniem krwi (unikaj pokarmów zawierających dużą ilość tłuszczu);
• pij dużo soków owocowych i wody;
• unikaj nadmiernego fizycznego wysiłku przed oddaniem krwi;
• idź do punktu/stacji; jeżeli wybierasz się po raz pierwszy zabierz ze sobą kogoś do towarzystwa, poczujesz się pewniej a przede wszystkim bezpieczniej;
• po oddaniu krwi zastosuj się do poleceń personelu (odpocznij kilkanaście minut w stacji, zjedz czekoladę, wypij sok);
• skorzystaj z dnia wolnego, jaki przysługuje Ci w dniu oddania krwi;
• unikaj nadmiernego obciążenia ręki, z której pobrano krew;
• jedz regularnie posiłki; pamiętaj, aby dieta była bogatsza w węglowodany tego dnia, jedz czekoladę;
• dużo odpoczywaj: pamiętaj, że nie jesteś maszyną, oddanie krwi jest obciążeniem dla Twojego organizmu;
• unikaj szybkiej zmiany pozycji z leżącej na stojącą, najpierw usiądź dopiero po chwili wstawaj;
• staraj się nie wykonywać obciążających prac domowych;
• unikaj wysiłku fizycznego.

Jak zostać krwiodawcą

Do zarejestrowania kandydata na dawcę krwi potrzebne są:

• dokument ze zdjęciem potwierdzający tożsamość z aktualnym miejscem zameldowania i nr PESEL (np. dowód osobisty, prawo jazdy, legitymacja ubezpieczeniowa, paszport /nowy wzór z nr PESEL/, książeczka wojskowa)
• ukończone 18 lat (maksymalny wiek - 65 lat)
• Masa ciała powyżej 50 kg dla dawców krwi pełnej lub jej składników otrzymywanych metodą aferezy i powyżej 70 kg dla dawców krwinek czerwonych met. Erytroaferezy.
• obywatelstwo RP, a w przypadku obcokrajowców dokument z numerem PESEL oraz znajomość języka polskiego w mowie i piśmie umożliwiająca samodzielne przeczytanie, zrozumienie i wypełnienie kwestionariusza

Ankiety dla dawców krwi

Przed oddaniem krwi lub jej składników kandydat na dawcę musi każdorazowo wypełnić ankietę dotyczącą jego stanu zdrowia. Ankieta jest pobierana w okienku rejestracji. Znajdują się w niej pytania które krwiodawca musi starannie przeczytać a następnie na nie rzetelnie i zgodnie z prawdą odpowiedzieć. Oprócz informacji o przebytych chorobach i obecnym stanie zdrowia w formularzu podaje się również swoje dane osobowe, które zostają umieszczone w zbiorze danych osobowych prowadzonym przez dane Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. Pytania w arkuszach w poszczególnych RCKiK mogą się nieznacznie od siebie różnić.

INFORMACJA O CHOROBACH ZAKAŹNYCH DLA KRWIODAWCÓW

O czym musisz wiedzieć przed oddaniem krwi:

Twoja krew zostanie zbadana, aby stwierdzić, czy nie jesteś zakażony/a kiłą, AIDS, żółtaczką zakaźną B lub C. Jeśli test wypadnie dodatnio nie zostanie przetoczona. Jednak przy każdej infekcji pomiędzy momentem zakażenia i chwilą, gdy staje się możliwe wykrycie go drogą badań laboratoryjnych, upływa pewien czas. W tym czasie w żadnym wypadku nie wolno oddawać krwi, ponieważ może być ona źródłem zakażenia, chociaż testy laboratoryjne są jeszcze ujemne. Nie oddawaj więc krwi, jeżeli przez ryzykowne kontakty lub zachowania naraziłeś/aś się na niebezpieczeństwo.

Ryzyko stwarzają:

1. Wcześniej lub aktualnie stosowane narkotyki w postaci zastrzyków.
2. Kontakty seksualne z osobami stosującymi narkotyki w postaci zastrzyków.
3. Kontakty seksualne z wieloma partnerami/partnerkami.
4. Kontakty seksualne z partnerem/partnerką, których znasz od niedawna.
5. Kontakty seksualne w celu zarobkowym.
6. Kontakty seksualne z osobami, u których testy w kierunku AIDS, kiły lub żółtaczki zakaźnej B lub C wypadły dodatnio.

Zdajemy sobie sprawę, że zadając te pytania wkraczamy w Twoją sferę prywatną. Jednak niewielkie ryzyko przeniesienia zakażenia drogą krwi można dalej zmniejszyć jedynie wtedy, gdy będąc dawcą dokładnie przemyślisz opisane tu sytuacje i skrupulatnie odpowiesz na postawione pytania. Twoje dane będą traktowane poufnie. Przy pozytywnych wynikach badań (wskazujących na infekcję) zostaniesz o tym powiadomiony/a przez lekarza.

Dziękujemy za współpracę.

1 Czy już oddawał/a Pan/Pani krew? Jeżeli tak to w którym roku ostatnio? ………. Tak / Nie

2 Czy czuje się Pan/Pani obecnie zdrowy/a? Tak / Nie

3 Czy w ciągu ostatnich 7 dni przechodził/a Pan Pani jakieś zabiegi stomatologiczne? Tak / Nie

4 Czy w ciągu ostatnich 4 tygodni chorował/a Pan/Pani lub pozostawał/a pod opieką lekarza albo miał/a gorączkę powyższej 38 stopni? ………. Tak / Nie

5 Czy w ciągu ostatnich 4 tygodni przyjmował/a Pan/Pani lekarstwa (tabletki, zastrzyki, czopki)? (Dotyczy także leków Proscar? przeciw przerostowi prostaty i Roaccutan? przeciw trądzikowi). Jeżeli tak to jakie? ………. Tak / Nie

6 Czy w ciągu ostatnich 3 dni przyjmował/a Pan/Pani Piroxicam (Felden), aspirynę lub jakikolwiek inny lek, którego składnikiem jest aspiryna? Tak / Nie

7 Czy w ciągu ostatnich 4 tygodni przechodził/a Pan/Pani szczepienia? Jeżeli tak, jakie? ………. Kiedy? ………. Tak / Nie

8 Czy zauważył/a Pan/Pani u siebie następujące objawy: a) nieuzasadniony spadek ciężaru ciała,

b) nieuzasadnioną gorączkę, c) powiększenie węzłów chłonnych? Tak / Nie

9 Czy choruje Pan/Pani bądź chorował/a na jedno z niżej wymienionych schorzeń, ewentualnie odczuwa lub odczuwał/a niżej wymienione dolegliwości?

a) choroby układu krążenia (nadciśnienie), dolegliwości ze strony serca, zawał serca, -duszność, udar mózgu Jeżeli tak, kiedy? ……….

b) choroby skóry, wypryski/wysypka, uczulenia, katar sienny, astma. Jeżeli tak, kiedy? ……….

c) cukrzyca, choroby krwi, przedłużone krwawienia, choroby naczyń krwionośnych, choroby nerek, choroby nerwowe, padaczka, nowotwór, gruźlica, choroby płuc, choroby tarczycy, choroby przewodu pokarmowego, mononukleoza, toksoplazma, kiła, rzeżączka, bruceloza. Jeżeli tak, kiedy? ………. Tak / Nie

10 Czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy lub od czasu ostatniego oddania krwi chorował/a Pan/Pani ciężko albo przebył/a poważny zabieg operacyjny lub wypadek? Jeżeli tak, to jaki? ………. Tak / Nie

11 Czy otrzymywał/a Pan/Pani transfuzje krwi? Tak / Nie

12 Czy kiedykolwiek był/a Pan/Pani biorcą przeszczepu (np. rogówki lub innych tkanek? Jeżeli tak, to jakich? ………. Tak / Nie

13 Czy kiedykolwiek otrzymywał/a Pan/Pani hormon wzrostu pochodzenia ludzkiego? Tak / Nie

14 Czy ktokolwiek z Pana/Pani rodziny cierpi lub cierpiał na chorobę Creutzfeldta-Jakoba? Tak / Nie

15 Czy Pan/Pani w okresie 01 stycznia 1980 roku do 31 grudnia 1996 roku przebywała łącznie przez okres 6 miesięcy lub dłużej w Wielkiej Brytanii, Francji lub Irlandii? Tak / Nie

16 Czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy przebywał Pan/Pani w krajach Afryki Środkowej i Zachodniej lub w Tajlandii? Tak / Nie

17 Czy chorował Pan/Pani lub przebywał na terenach endemicznego występowania: malarii lub innych chorób tropikalnych. Jeżeli tak, kiedy i jakie? ………. Tak / Nie

18 Czy w ciągu ostatnich 28 dni przebywał Pan/Pani na terenach gdzie stwierdzono przypadki przeniesienia Wirusa Zach. Nilu na ludzi? Tak / Nie

19 Czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy wykonywano u Pana/Pani: endoskopię, artroskopię, cewnikowanie, gastroskopię, biopsję, inne zabiegi diagnostyczne, tatuaż, akupunktura, depilację kosmetyczną, makijaż permanentny, przekłuć uszu lub innych części ciała? Jeżeli tak, kiedy? ………. Tak / Nie

20 Czy kiedykolwiek przechodził/a Pan/Pani żółtaczkę? Jeżeli tak, kiedy? Tak / Nie

21 Czy Pana/Pani partner życiowy lub seksualny w ciągu ostatnich 6 miesięcy przechodził żółtaczkę? Tak / Nie

22 Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy miał/a Pan/Pani kontakt z zakaźnie chorym? Tak / Nie

23 Czy przeczytał/a Pan/Pani „Informację o chorobach zakaźnych dla krwiodawców”? Tak / Nie

24 Czy był/a Pan/Pani narażony na ryzyko zakażenia (patrz „Informacja …”) Tak / Nie

25 Czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy przebywał/a Pan/Pani w areszcie lub więzieniu? Tak / Nie

26 Czy kiedykolwiek zalecono Panu/Pani rezygnację z oddawania krwi? Tak / Nie

27 Czy wykonuje Pan/Pani niebezpieczną pracę (np. kierowca autobusu, nurek) lub ma niebezpieczne hobby? Tak / Nie

28 Czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy lub od czasu ostatniego oddania krwi miał/a Pan/Pani przypadkowy kontakt z krwią ludzką lub narzędziami zanieczyszczonymi krwią ludzką? Tak / Nie

29 Czy w okresie ostatich 6 miesięcy został/a Pan/Pani ukłuta przez kleszcza Tak / Nie

30 Czy w ciągu ostatnich 24 godzin piła Pan/Pani alkohol? Tak / Nie

TYLKO DLA KOBIET

31 Czy jest Pani obecnie w ciąży lub była Pani w ciąży w ciągu ostatnich 12 miesięcy lub od czasu ostatniej donacji krwi? Jeżeli tak, proszę podać datę porodu: ………. Tak / Nie

32 Czy Pani miesiączkuje? Jeżeli tak, to, kiedy ostatnio? ………. Tak / Nie

33 Czy w latach 1965-1985 otrzymywała Pani zastrzyki hormonów w celu leczenia niepłodności? Tak / Nie

Wyrażam zgodę na zabieg. Zaznaczyć „X”

• pobrania krwi pełnej
• pobrania osocza metodą plazmaferezy automatycznej
• pobrania krwinek płytkowych metodą trombaferezy automatycznej

Jednocześnie oświadczam, że zostałem/am poinformowany/a o rodzaju zabiegu i jego częstotliwości oraz o tym, że w każdej chwili mogę wycofać zgodę na oddanie krwi, a po oddaniu krwi mogę dokonać samodyskwalifikacji na otrzymanym w Rejestracji „Formularzu samodyskwalifikacji”.

Zostałem/am poinformowany/a o sposobie przeprowadzenia zabiegu pobrania krwi i dających się przewidzieć następstwach dla mojego zdrowia. Oświadczam, że w zgodzie z moim sumieniem i posiadaną wiedzą podane wyżej informacje o przebytych chorobach i obecnym stanie zdrowia są prawdziwe i dokładne. Rozumiem, że mają one na celu ochronę mojego zdrowia jako dawcy i zapewnienie bezpieczeństwa biorcy mojej krwi. Uważam, że moja krew nadaje się do celów leczniczych.

W przypadku wystąpienia w ciągu 48 godzin od zakończenia donacji (oddania krwi) jakichkolwiek objawów chorobowych zobowiązuję się do telefonicznego powiadomienia lekarza, który zakwalifikował mnie do oddania krwi.

W razie otrzymania zawiadomienia o konieczności odbioru wyników badań zobowiązuję się do terminowego zgłoszenia się do RCKiK w ……….. Jednocześnie przyjmuję do wiadomości, że jeżeli pomimo czterokrotnego zawiadomienia wyniki nie zostaną przeze mnie odebrane, Centrum Krwiodawstwa nie ponosi odpowiedzialności za konsekwencje wynikłe z tego faktu.

Oświadczam, że podany przeze mnie poniżej adres jest aktualnym adresem, pod który RCKiK w ………. może przesłać korespondencję związaną z ewentualnymi nieprawidłowymi wynikami badań, wykonanymi po oddaniu przeze mnie krwi. Jeżeli w ciągu 3 miesięcy od ostatniego oddania krwi nastąpi zmiana adresu zobowiązuję się powiadomić o tym fakcie Centrum Krwiodawstwa w ………

Mój adres do korespondencji: ………

Wyrażam zgodę na kontaktowanie się ze mną przez pracowników RCKiKw Radomiu, za pomocą środków telekomunikacyjnych i komunikacji elektronicznej, w celu uzyskania informacji związanych z oddaną przeze mnie krwią oraz przetwarzanie przekazanych danych, zgodnie z Art. 23 ust. 1 Ustawy o ochronie danych osobowych ( Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.).

Data ………. Podpis krwiodawcy ……….

Wyrażam zgodę, aby zgodnie z art. 2 i 19 Ustawy o publicznej służbie krwi z dnia 22 sierpnia 1997 r. (Dz. U. Nr 106, poz. 681 z późn. zmian.) pobrana ode mnie krew i jej składniki zostały wydane za opłatą, do podmiotów leczniczych z przeznaczeniem na cele kliniczne, zgodnie z aktualnym

Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie określenia wysokości opłat za krew i jej składniki, natomiast nadwyżki osocza do wytwórni farmaceutycznych jako surowiec do wytwarzania leków.

Data ………. Podpis krwiodawcy ……….

Informujemy, że podane w ankiecie dane osobowe zostaną umieszczone w zbiorze danych osobowych, przetwarzanych na potrzeby publicznej służby krwi. Administratorem danych osobowych jest Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w ………. z siedzibą przy ………. Na podstawie Art. 32 Ustawy o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 1997 r. Nr 133 poz. 883) przysługuje Panu/Pani prawo dostępu do treści danych i ich poprawiania oraz informacji o możliwości udostępniania Pana/Pani danych osobowych podmiotom trzecim współpracującym z RCKiK w Radomiu.

Podanie danych osobowych w zakresie wymaganym w Ustawie o publicznej służbie krwi jest obligatoryjne a w pozostałym (telefon, e-mail) jest dobrowolne. Potwierdzam, że zapoznałem/am się z powyższą informacją.

Data ………. Podpis krwiodawcy ……….

Oddawanie krwi krok po kroku

Oddawanie krwi. Krok po kroku. Droga dawcy w centrum krwiodawstwa.

1. Zarezerwuj sobie około godziny czasu. Weź dowód tożsamości i jeżeli masz legitymację honorowego dawcy krwi.
2. Skorzystaj z szatni. Do stacji najlepiej przyjść w „luźnym” ubraniu, które pozwoli na łatwe odsłonięcie ramienia. W stacji załóż jednorazowe obuwie ochronne.
3. Zgłoś się do rejestracji dawców i wypełnij kwestionariusz z pytaniami o twój stan zdrowia. Patrz: Ankiety dla kandydatów na dawców.
4. Zostanie pobrana od Ciebie próbka krwi na wstępne badanie, zostanie m.in. sprawdzony poziom hemoglobiny. Po kilku minutach zostaniesz wezwany do gabinetu lekarskiego, gdzie lekarz zakwalifikuje Ciebie do oddawania krwi lub jej składników, albo wyjaśni dlaczego dziś nie możesz oddać krwi. Patrz: Badania u dawcy krwi.
5. Po wyjściu od lekarza usiądź w poczekalni. Powinien tam być umieszczony dozownik z wodą z którego możesz skorzystać.
6. Przed oddawaniem krwi wybierz rękę, z której chcesz oddawać krew, umyj ją specjalnym płynem i usiądź wygodnie na fotelu w sali pobrań. Zostanie założone wkłucie a krew samoczynnie zacznie napełniać pojemnik. Pamiętaj: podczas donacji używany jest tylko jednorazowy sprzęt. Zanim minie 10 minut oddasz jedną jednostkę krwi (450ml.). Oddawanie składników krwi różni się czasem i technicznym sposobem pobierania.
7. Po oddaniu wypocznij jeszcze przez około 10-15 minut. W rejestracji odbierz czekolady, które mają uzupełnić ubytek energetyczny. Możesz w niej też otrzymać zaświadczenie zwalniające w dniu oddania krwi z pracy lub szkoły, a także zwrot kosztów podróży. Cały proces oddawania krwi pełnej trwa zwykle mniej niż jedną godzinę.

INNE INFORMACJE DLA KRWIODAWCÓW

Krwiodawca każdorazowo przed oddaniem krwi wypełnia kwestionariusz dawcy, ma pobieraną próbkę krwi do badań laboratoryjnych celem wykonania: morfologii. Następnie jest badany przez lekarza, który kwalifikuje go do oddania krwi. Do poszczególnych pracowni dawca wchodzi na wezwanie mając przy sobie kwestionariusz i dokument tożsamości. (nad wejściem do pracowni zapala się lampka sygnalizacyjna)

Łączny pobyt w RCKiK od zarejestrowania do zakończenia oddawania krwi może trwać ok. 1 godziny. (Z wyjątkiem dawców oddających osocze metodą plazmaferezy automatycznej i dawców płytek krwi)

Krew przetłuszczona (lipemiczna) nie nadaje się do celów leczniczych, dlatego każdy krwiodawca w dniu poprzedzającym oddanie krwi powinien spożyć lekkostrawną kolację a do oddania krwi zgłosić się po lekkim beztłuszczowym śniadaniu.

Krew pełna może być pobierana nie częściej niż 6 razy w roku (w okresie 12 miesięcy) od mężczyzn i nie częściej niż 4 razy w roku (w okresie 12 miesięcy) od kobiet, z tym że przerwa pomiędzy pobraniami nie może być krótsza niż 2 miesiące. Jednorazowo od osoby ważącej 50 kg lub więcej pobiera się 450 ml krwi (tzw. 1 jednostka krwi) (Patrz informacja: „Dlaczego 450 ml?”)

Osocze metodą plazmaferezy automatycznej w ilości 600 ml może być pobierane nie częściej niż co 2 tygodnie. Od jednego dawcy można pobrać w ciągu jednego roku nie więcej niż 25 litrów osocza Po oddaniu Krwi Pełnej osocze można oddać już po miesiącu. W celu pobrania osocza dawca musi się zgłosić w Centrum nie później niż na 2 godziny przed zakończeniem pracy rejestracji

Zabiegi trombaferezy (pobranie płytek krwi) mogą być wykonywane nie częściej niż 12 razy w roku. Przerwy pomiędzy tymi zabiegami nie powinny być krótsze niż 4 tygodnie. Za zgodą lekarza w szczególnych przypadkach przerwy pomiędzy zabiegami mogą być skrócone. W celu pobrania płytek krwi dawca musi się zgłosić w Centrum do godz. 1300 (od poniedziałku do piątku). Po oddaniu Krwi Pełnej osocze można oddać już po miesiącu.

Zabiegi erytroaferezy (pobranie krwinek czerwonych) mogą być wykonywane nie częściej, niż co 2 miesiące przy pobraniu jednej jednostki krwinek i nie częściej, niż co 6 miesięcy przy pobraniu dwóch jednostek krwinek

Uprzejmie informujemy, że krwiodawca w każdej chwili może zrezygnować i wycofać zgodę na oddanie krwi bez żadnych następstw na oddawanie krwi w przyszłości

ZALECENIA DLA KRWIODAWCÓW PO ODDANIU KRWI

Bezpośrednio po oddaniu krwi nie powinno się prowadzić pojazdów mechanicznych. Wymagany jest co najmniej 30 minutowy odpoczynek, zjedzenie przynajmniej połowy czekolady i wypicie ok. 0,5 l płynu. Nie należy w dniu oddania pić alkoholu ani wód gazowanych.

Jazda rowerem po oddaniu krwi jest możliwa co najmniej po upływie 3 godzin

Osoby pracujące w zawodach: pilot, maszynista, kierowca-operator dźwigu, pracujący na wysokości mogą powrócić do pracy po 12-tu godzinach od oddania krwi Dotyczy to również osób uprawiających sport wysiłkowy.

W czasie 24 godzin po oddaniu krwi nie należy dźwigać ciężarów, wykonywać większych wysiłków fizycznych i uprawiać sportu wyczynowego ze względu na możliwość krwawienia do tkanek (pod skórę) z nakłutej żyły i wytworzenia krwiaka.

Po oddaniu krwi w rejestracji drukowane są zwolnienia z pracy. Dla osób nie zakwalifikowanych do oddania krwi drukowane są zaświadczenia godzinowe na czas pobytu w RCKiK

Krew pobrana od każdego dawcy ( po oddaniu 450 ml) jest badana w kierunku nosicielstwa wirusów żółtaczki zakaźnej (WZW) typu B i C (HBs i HCV), wirusów HIV typu 1 i 2, a także wykonywany jest test kiłowy. Po tygodniu od oddania krwi można uzyskać bezpłatnie wydruk wykonanych badań laboratoryjnych (morfologii krwi, testów wirusologicznych).

Wyniki badań wydawane są tylko osobie, której dotyczą.. W tym celu należy zgłosić się w rejestracji dawców. Wydanie wyników innej osobie jest możliwe po wypełnieniu przez dawcę upoważnienia (druki dostępne w rejestracji) i potwierdzeniu przez pracownika RCKiK autentyczności danych wpisanych przez osobę upoważniającą.

W każdym przypadku dodatnich wyników badań wirusologicznych dawca jest powiadamiany listownie o zaistniałej sytuacji i otrzymuje zaproszenie do RCKiK celem wykonania badań uzupełniających lub tylko po odbiór uzyskanych wyników i otrzymanie skierowania do lekarza POZ czy poradni specjalistycznej celem dalszej diagnostyki i leczenia.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami o dodatnich wynikach badań wirusologicznych powiadamiany jest SanEpid.

Lekarz Działu Dawców udziela ponadto wszystkich niezbędnych informacji dotyczących dalszego postępowania.

Badania u dawcy krwi

Przed każdym pobraniem krwi oznaczane jest stężenie hemoglobiny oraz wykonywane jest następujące badanie przedmiotowe, które powinno uwzględniać w szczególności:

• ocenę wyglądu ogólnego, który może wskazywać na pozostawanie osoby badanej pod wpływem alkoholu, narkotyków lub leków oraz nadmierne pobudzenie psychiczne;
• stwierdzenie, czy istnieje nadmierna dysproporcja pomiędzy ciężarem ciała a wzrostem;
• stwierdzenie, czy istnieją odchylenia od:
• prawidłowej temperatury ciała,
• prawidłowych wartości tętna, w tym jego miarowości,
• prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego;
• określenie stanu węzłów chłonnych i skóry, w tym w okolicach miejsca wkłucia do żyły.

Krew do badania u dawców pierwszorazowych oraz raz w roku u dawców regularnych pobierana jest z żyły przedramienia. Przed pozostałymi donacjami krew pobierana jest z palca.

Przed zabiegiem trombaferezy lub leukaferezy oznacza się dodatkowo:

• liczbę krwinek płytkowych
• liczbę białych krwinek

Próbki krwi każdej osoby zakwalifikowanej do pobrania krwi, osocza, trombaferezy, leukaferezy lub innego zabiegu wymagają oznaczenia:

• antygenu HBS,
• przeciwciał anty-HIV 1/2,
• przeciwciał anty-HCV,
• RNA HCV,
• DNA HBV,
• RNA HIV,
• odczynników kiłowych

„Zasłużony Honorowy Dawca Krwi”

Osoba, która bezpłatnie oddała krew i została zarejestrowana w Centrum Krwiodawstwa (lub innej jednostce organizacyjnej publicznej służby krwi) otrzymuje tytuł „Honorowy Dawca Krwi”, który przysługuje :

• kobiecie, która oddała co najmniej 5 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość innych jej składników,
• mężczyźnie, który oddał co najmniej 6 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość innych jej składników, przysługuje tytuł „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi” i odznaka honorowa „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi”.

Zasłużony Honorowy Dawca Krwi otrzymuje legitymację, która jest dokumentem potwierdzającym jego status.

Metody pobierania krwi

Jakie są metody pobierania krwi?

W Regionalnych Centrach Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa można oddawać zarówno krew jak i jej poszczególne składniki. Zgodnie z przepisami krew pełna może być pobierana przez RCKiK nie częściej niż 6 razy w roku od mężczyzn i nie częściej niż 4 razy w roku od kobiet, z tym że przerwa pomiędzy pobraniami nie może być krótsza niż 8 tygodni. Krew pełną pobiera się metodą konwencjonalną natomiast składniki krwi w zabiegach aferezy.

• Pobieranie krwi metodą konwencjonalną tzn. pobieranie krwi pełnej

Metoda konwencjonalna polega na tym, że jednorazowo od osoby pełnoletniej, ważącej co najmniej 50 kg lub więcej można pobrać 450 +/- 45 ml krwi pełnej (jest to tzw. 1 jednostka). Zawiera ona wszystkie składniki krwi: krwinki czerwone, krwinki płytkowe, krwinki białe i osocze. Krew taką pobiera się z pojedynczego wkłucia do żyły, do jednorazowych pojemników z tworzywa sztucznego. Pojemnik znajduje się na wagomieszarce, która wykonując ruchy powoduje mieszanie się krwi dawcy z substancją umieszczoną w pojemniku, która to zapobiega krzepnięciu krwi. Samo oddanie 450ml krwi trwa ok. 5-10 minut

• Pobieranie składników krwi podczas zabiegów aferezy

Jak już wspomniałem oddanie składników krwi polega na pobraniu określonego składnika z krwi pełnej. Tak jak pobranie krwi pełnej następuje bez udziału dodatkowych urządzeń tak w przypadku zabiegów aferezy proces odbywa się z udziałem separatorów osoczowych i separatorów komórkowych.

Rodzaje zabiegów aferezy:

• plazmafereza – odseparowanie osocza z krwi pełnej
• trombafereza – odseparowanie płytek krwi z krwi pełnej.
• erytroafereza – odseparowanie krwinek czerwonych z krwi pełnej.
• leukafereza – odseparowanie krwinek białych z krwi pełnej.

Oddawanie składników krwi trwa od 30 minut (osocze) do nawet 1 godziny 30 minut (płytki i krwinki). Jeżeli dawca krwi został poddany zabiegowi aferezy, czyli pobraniu tylko wyselekcjonowanego składnika poprzez odseparowanie go z krwi pełnej może ponownie przyjść do stacji po ściśle określonym czasie

PLAZMAFEREZA

Plazmafereza to zabieg polegający na pobraniu od dawcy jedynie płynnej części krwi zwanej osoczem. Oprócz wody, która jest głównym składnikiem osocza (90 %), zawiera ono również związki organiczne i nieorganiczne, takie jak białka (albuminy, globuliny, fibrynogen), kwasy tłuszczowe, glukozę, witaminy i sole mineralne. Z osocza można wyodrębnić białka konieczne dla prawidłowego krzepnięcia krwi, a więc leczenia chorych na hemofilię i inne skazy krwotoczne.

Zostajesz podłączony do tzw. separatora. Pobranie osocza przy użyciu separatora osoczowego polega na rozdzieleniu pobranej wstępnie krwi pełnej na część komórkową i osocze. W odróżnieniu od oddawania krwi pełnej oprócz igły, którą spływa krew na ręce masz założony rękaw do mierzenia ciśnienia. Podczas gdy Twoja krew zaczyna płynąć do urządzenia „pompujesz” ręką. Separator oddziela w tym czasie osocze od reszty krwi. Gdy mankiet rękawa do mierzenia ciśnienia wypuści powietrze oznacza, że czerwone krwinki wracają do Ciebie. W tym czasie zaprzestajesz „pompować”.

Osocze trafia do pojemnika w separatorze, a reszta krwi wraca z powrotem do twojego krwiobiegu. W związku z tym, że ponad 90% osocza składa się z wody. Nieraz na zakończenie zabiegu wyrównawczo przetacza się dawcy roztwór soli fizjologicznej. Taka donacja trwa ok. 30 minut i jest podzielona na cykle (2 albo 3). Dobrze wypić ok. 4 litrów płynów dzień czy dwa przed donacją. Powoduje to łatwiejsze oddzielanie się osocza od krwi. Zdarza się, że przed donacją osocza otrzymasz od personelu do wypicia wodę albo wapno.

Jednorazowo pobiera się od dawcy podczas zabiegu ok. 650/700 ml osocza. Objętość każdorazowo pobieranego osocza (bez antykoagulantu) nie powinna przekraczać 16 % szacowanej całkowitej objętości krwi, obliczonej na podstawie płci, wzrostu i masy ciała dawcy. Odpowiada to w przybliżeniu 10 ml objętości pobieranej na 1 kg masy ciała. Od jednego dawcy nie można pobrać w okresie roku więcej niż 25 litrów (objętość netto, bez antykoagulantu) osocza. Od jednego dawcy można pobrać w okresie jednego tygodnia nie więcej niż 1,5 litra (objętość netto, bez antykoagulantu) osocza.

Należy zachować określone przerwy między donacją osocza a kolejną donacją. Przerwa pomiędzy pobraniami osocza metodą plazmaferezy nie może być krótsza niż 2 tygodnie, chyba że lekarz wyrazi zgodę na skrócenie tej przerwy. Pobranie osocza metodą plazmaferezy może być wykonane po przerwie wynoszącej co najmniej 30 dni od dnia pobrania krwi pełnej.”

TROMBOAFEREZA

Tromboafereza polega na pobraniu od dawcy tylko krwinek płytkowych (trombocyty). W tym wypadku płytki krwi, które przepływając przez separator uległy oddzieleniu od krwi które są gromadzone w oddzielnym jałowym pojemniku, natomiast krwinki czerwone i osocze zwracane są dawcy. Zabieg trwa do 1,5 godziny.

Każdy kandydat na dawcę zanim zostanie zakwalifikowany przed oddaniem płytek ma sprawdzony ich poziom w swoim organizmie (norma 150-400 tys.). Płytki pobiera się w procesie zwanym aferezą (manualną lub automatyczną). W aferezie manualnej dawca oddaje krew do pojemnika, który następnie zanoszą do odwirowania. Ty w tym czasie otrzymujesz roztwór soli fizjologicznej. Po odwirowaniu przynoszą Ci worek z samymi krwinkami czerwonymi. Pojemnik zostaje podwieszony na stojaku i siłą grawitacji krew spływa do żył. Ta metoda jest coraz rzadziej wykorzystywana. W większości RCKiKów stosuje się aferezę automatyczną. Podczas tego zabiegu krwiodawca jest połączony przez wkłucie do żyły ze specjalnym aparatem zwanym separatorem komórkowym, który to potrafi z przepływającej krwi wyodrębnić i zgromadzić same płytki krwi. Separator może być jedno lub dwuręczny. W przypadku dwuręcznego zestaw do pobierania podłączony jest do układu krwionośnego dawcy zwykle za pomocą dwóch wkłuć dożylnych. Z jednego wkłucia pobierana jest krew, która trafia systemem drenów do zestawu pojemników umieszczonych w separatorze, który z kolei dokonuje rozdziału krwi na składniki. Drugim wkłuciem krew pozbawiona tylko określonego składnika powraca do krwiobiegu dawcy. Określonym składnikiem krwi który uzyskuje się w trakcie zabiegu są zwykle płytki krwi (trombocyty), rzadziej krwinki białe (leukocyty). Krwinki czerwone podczas procedury aferezy są oddawane dawcy z powrotem. Podczas procedury jest pobierana również niewielka ilość osocza, która jest potrzebna do zapewnienia płytkom warunków przeżycia.

Zabieg trwa 1 do 1,5 godziny. Organizm zdrowego człowieka w ciągu jednego, dwóch dni normalizuje poziom płytek do poziomu sprzed zabiegu. Zaletą tego typu urządzenia jest fakt, że np. koncentrat krwinek płytkowych pobrany za pomocą separatora komórkowego od jednego dawcy odpowiada jakościowo koncentratom płytkowym uzyskanym metodą manualną z krwi 6 dawców.

ERYTRAFEREZA

Erytrafereza jest to zabieg polegający na pobraniu od dawcy krwinek czerwonych przy użyciu separatora komórkowego. Zabieg trwa ok. 30 minut – 1 godzina.

Za pomocą separatora komórkowego (metodą automatycznej erytroaferezy) można również pobrać jednocześnie dwie jednostki koncentratu krwinek czerwonych od tego samego dawcy. Dzięki możliwości pobrania 2 jednostek KKCz od jednego dawcy można ograniczyć ekspozycję biorcy na obce antygeny i zmniejszyć ryzyko przeniesienia infekcji wirusowych drogą krwi. Technika ta jest najczęściej wykorzystywana do otrzymania 2 jednostek ubogoleukocytarnego (filtrowanego) koncentratu krwinek czerwonych (UKKCz) zawieszonych zazwyczaj w roztworze wzbogacającym.

Zestaw urządzenia podłączony jest do układu krwionośnego dawcy za pomocą jednego wkłucia dożylnego. Aparat pracuje cyklicznie. W fazie pobierania krew trafia do zestawu separatora. Jest rozdzielana na składniki. W fazie zwrotu krwinki czerwone gromadzone są w pojemniku a pozostałe elementy krwi powracają do krwiodawcy tą samą drogą, którą zostały pobrane. Zabieg trwa około 30 minut. Jego zaletą jest możliwość pobrania podwójnej porcji krwinek czerwonych od krwiodawców o specjalnie dobranych układach antygenów erytrocytów.

W przypadku pobierania metodą aferezy jednocześnie osocza, krwinek płytkowych lub krwinek czerwonych, łączna objętość pobranych składników krwi netto nie powinna przekraczać 13 % całkowitej objętości krwi dawcy, jednakże maksymalnie 650 ml.

LEUKAFEREZA

Leukafereza polega na pobraniu od dawcy krwi pełnej do separatora, oddzieleniu krwinek białych (leukocytów), a następnie cyklicznym zwracaniu pozostałych składników jak krwinki czerwone, płytki krwi oraz osocze do krwiobiegu człowieka. Granulocyty oddaje się podobnie jak szpik kostny z krwi obwodowej, wkłucie jest na dwie ręce, trwa do 2- 2,5 godziny, zależy od ilości granulocytów i masy ciała dawcy. Dzień wcześniej zostałem zapytany czy mógłbym przyjechać do stacji na badania.

Zostały mi podane sterydy na przyrost granulocytów. Oddawanie białych krwinek odbywa się dla konkretnego biorcy np. chorego na białaczkę. Czas ważności takiego koncentratu granulocytarnego to kilka lub kilkanaście godzin.

Zabiegi trombaferezy i leukaferezy mogą być wykonywane nie częściej niż 12 razy w roku. Przerwy między zabiegami trombaferezy i leukaferezy nie powinny być krótsze niż 4 tygodnie. W szczególnych przypadkach, takich jak konieczność kilkakrotnego przetoczenia krwinek płytkowych od jednego dawcy, przerwy między zabiegami mogą zostać za zgodą lekarza skrócone do 48 godzin. W razie przekroczenia tej objętości należy zastosować odpowiedni płyn uzupełniający. Przerwa pomiędzy dwoma kolejnymi oddaniami koncentratu krwinek czerwonych (KKCz) metodą erytroaferezy powinna być taka sama jak w przypadku pobrania krwi pełnej. Przerwa pomiędzy pobraniem krwi pełnej i pobraniem 2 jednostek KKCz metodą erytroaferezy nie powinna być krótsza niż 3 miesiące. Przerwa pomiędzy pobraniem 2 jednostek KKCz metodą erytroaferezy a pobraniem krwi pełnej lub następnym zabiegiem podwójnej erytroaferezy nie powinna być krótsza niż 6 miesięcy; całkowita utrata krwinek czerwonych w ciągu roku nie może przekraczać wartości dozwolonej dla dawców krwi pełnej. Przerwa pomiędzy donacją krwi pełnej lub pobraniem 1 jednostki KKCz metodą erytroaferezy a następną donacją metodą aferezy, nieobejmującą pobrania KKCz, nie może być krótsza niż 1 miesiąc.